آرامگاه فردوسی مشهد، به عنوان یکی از مقامات فرهنگی و تاریخی بسیار مهم در ایران، جایگاه ویژه‌ای دارد و بازدید از آن برای هر ایرانی یک تجربه معنوی و فرهنگی است. این آرامگاه که به یاد و خاطره شاعر بزرگ ایران، حکیم ابوالقاسم فردوسی می‌باشد، در شهر مشهد واقع شده و به عنوان یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی مشهد محسوب می‌شود.
بازدید از آرامگاه فردوسی، فرصتی است برای آشنایی بیشتر با زندگی و آثار این شاعر بزرگ و همچنین تجربه‌ی نزدیک شدن به فرهنگ و تاریخ ایران. فردوسی به عنوان یکی از مقامات بزرگ ادبیات فارسی و فرهنگ ایران،همواره جایگاه ویژه‌ای در قلب هر ایرانی دارد.
آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان مشهد، بخش توس، انتهای بلوار شاهنامه، بلوار بهارستان
تاریخچه آرامگاه فردوسی
حکیم ابوالقاسم فردوسی، بزرگترین شاعر ایرانی و نویسنده شاهنامه، به علت انتقاداتی که از او وارد به دولت بود، پس از درگذشتش اجازه دفن در گورستان را ندادند و به همین دلیل پیکر او در باغ خانه‌اش در شهر طوس به خاک سپرده شد. محل دفن او در طول تاریخ بارها تغییر کرده و در نهایت، آرامگاهی به نام فردوسی در نزدیکی شهر تابران در شهر طوس احداث شد. این آرامگاه پس از مرگ فردوسی ساخته شده بود اما در دوره حکومت گرگوز، یکی از امیران مغول، ویران شد و سنگ‌های آن برای ساخت قلعه به کار رفت. در طول سال‌ها، آرامگاه فردوسی دستخوش تغییرات زیادی شد و بنا به تبدیل به یک تله از آجر و کاشی در گندمزار پنهان شد. اما در دوران ناصرالدین شاه قاجار، والی خراسان (عبدالوهاب آصف‌الدوله) مامور شد تا آرامگاه فردوسی را بازسازی کند. در این مرحله، تنها دو اتاق بر روی آرامگاه ساخته شد که بسیار محدود بود. سپس در سال ۱۳۰۳، طرح و بودجه‌ای برای بازسازی آرامگاه فردوسی به تصویب رسید و با تلاش‌های بسیار، آرامگاه فردوسی در سال ۱۳۰۷ شمسی بازسازی شد.
معماری آرامگاه فردوسی
آرامگاه فردوسی با معماری خاص و باشکوه خود، همواره توجه گردشگران و بازدیدکنندگان را به خود جلب کرده است. این بنا به سبک ایرانی اسلامی ساخته شده و با استفاده از طراحی‌های زیبا و نقوش هنری، زیبایی و شکوه فرهنگی ایران را به نمایش می‌گذارد.
ساخت آرامگاه فردوسی یک مسیر پر ماجرا و پیچیده بوده است. ابتدا طرحی برای بنای باغی در توس در نظر گرفته شد که پس از برگزاری مسابقه، طرح برتر انتخاب شد. اما به دلیل متوقف شدن اجرای این طرح، طراحی دیگری به شکل اهرام مصر در دستور کار قرار گرفت. پس از تغییرات مکرر، سقفی پلکانی برای بنای آرامگاه تصویب شد که ارتفاع آن ۱۸ متر بود و مقبره در وسط آن قرار گرفته بود. ایوانی با طول ۴۰ متر بنا را احاطه می‌کرد.
بازسازی آرامگاه در جشن هزاره فردوسی در سال ۱۳۱۳ انجام شد و پس از آن به دلیل رطوبت، عملیات بازسازی با حفظ ویژگی‌های ظاهری آغاز شد و در سال ۱۳۴۷ به پایان رسید. در این بازسازی، بنا با مصالح مقاوم و مرغوب ساخته شد و تزیین نما با همان سنگ‌های بنای قبلی انجام شد. همچنین قسمت‌های داخلی بنا با سنگ‌های مرمر پوشیده شدند و نمای بیرونی بنا نیز شبیه بنای پیشین ساخته شد. کاشی‌های معرق با الهام از دوران هخامنشی انجام شدند.
در این آرامگاه، سنگ مزار فردوسی و سنگ تصویر فروهر از جمله سنگ‌های برجسته هستند که با وزن چهار تن در جهان شهرت دارند.
معماری آرامگاه فردوسی دارای دو بخش اصلی، معماری بیرونی و درونی است که هر کدام جزئیات زیبا و مهمی دارند.
معماری بیرونی:
ساختار کلی بنا: بنای آرامگاه فردوسی یک چهارگوش یا مکعبی است که مساحت آن تقریباً ۱۰۴۳ متر مربع است. در هر یک از چهار سوی بنا، پلکانی وجود دارد که به ارتفاع ۱۸ متر می‌رسد و بالای آن‌ها، بنای آرامگاه فردوسی واقع شده است.
ساختار اصلی بنا: بنای اصلی از ۷ مکعب کوچک‌تر تشکیل شده است که به ترتیب روی هم قرار گرفته‌اند. در هر سوی بنا، سروده‌هایی از شاهنامه حکاکی شده است و در دو طرف کتیبه‌ها ستون‌هایی به سبک هخامنشی وجود دارند. همچنین، در هر کنج بنا یک ستون قرار گرفته است که تعداد ستون‌های بنای اصلی به ۱۲ می‌رسد.
مجسمه فردوسی: در محوطه آرامگاه، مجسمه‌ای از فردوسی وجود دارد که توسط ابوالحسن صدیقی در ایتالیا ساخته شده و به آرامگاه منتقل شده است.
معماری درونی:
ورودی اصلی: ورودی اصلی آرامگاه در قسمت غربی بنا قرار دارد و به زیرزمین می‌رسد که در آن مدفن حکیم ابوالقاسم فردوسی قرار دارد.
زیرزمین: ابعاد زیرزمین تقریباً ۳۰ متر در ۳۰ متر است و دارای گودی با عمق حدود ۵ متر است. روی دیوار پلکان‌ها، ۶ نقش برجسته وجود دارد که روی آن‌ها ۶ روایت از شاهنامه نقش بسته است.
سنگ قبر: سنگ قبر از جنس مرمر است و ابعاد آن ۹۰ سانتی‌متر در ۱.۵۴ متر است. دورتادور محل دفن، ۲۰ ستون قرار گرفته که بلندی آن‌ها ۴.۶۰ متر است.
تندیس‌ها: در بخش تالار آرامگاه، تندیس‌هایی از داستان‌های شاهنامه وجود دارد که ساخته دست فریدون صدیقی، فرزند ابولحسن صدیقی هستند.
این جزئیات زیبا و منحصر به فرد در معماری آرامگاه فردوسی، زیارت این بنا را به تجربه‌ای بی‌نظیر و معنوی تبدیل می‌کند.
چه کسانی در آرامگاه فردوسی دفن شده اند ؟
با وقوع درگذشت محمدرضا شجریان، دنیای موسیقی و هنر ایران فقدانی عظیم را تجربه کرد. زنده‌یاد او با استفاده از صدای خاص و بی‌نظیرش، ارزش بی‌قیاسی به ترانه‌ها و آوازهای ایرانی بخشید. از آنجا که او اصالتاً مشهدی بود در کنار آرامگاه فردوسی آرام گرفت، این مکان به یاد او به عنوان یکی از بزرگان هنر موسیقی ایران باقی مانده است.
مهدی اخوان ثالث، یکی از شاعران بزرگ ایرانی بود که با شعرهایش احساسات و اتفاقات زندگی روزمره مردم را به تصویر می‌کشید. او نه‌تنها در زمینه شعر بلکه در موسیقی نیز فعالیت داشت و به عنوان یکی از موسیقی‌پژوهان برجسته کشور شناخته می‌شد. مزار او نیز در بخش غربی مجموعه فردوسی واقع شده و تندیسی از او به همراه مقبره‌اش در این مکان قرار دارد.
حضور مزار دو هنرمند بزرگ در کنار آرامگاه فردوسی، نشان از ارزش و افتخارات آن‌ها در فرهنگ و هنر ایرانی دارد. این اقدام، آن مکان را به مرکزی از یادبود و احترام به هنرمندان و شاعران بزرگ ایران تبدیل کرده است.
بهترین فصل بازدید از آرامگاه فردوسی
سفر به منطقه توس در فصل‌های بهار و پاییز به دلیل زیبایی‌های طبیعی آن، بهترین انتخاب است. در این فصل‌ها، مناظر طبیعی زیبا با رنگ‌های گوناگون و گل‌های زیبا می‌توانند تجربه‌ی بی‌نظیری را برای شما به ارمغان بیاورند. مخصوصاً در ماه‌های اردیبهشت و خرداد یا مهر و آبان، زیبایی طبیعت به اوج خود می‌رسد و شما می‌توانید لحظاتی شگفت‌انگیز را در این منطقه تجربه کنید.
شرایط بازدید از آرامگاه فردوسی
برای بازدید از آرامگاه فردوسی نیز می‌توانید به صورت روزانه مراجعه کنید. البته باید توجه داشت که زمان بازدید در طول سال متفاوت است؛ در شش ماهه اول سال از ساعت ۹ صبح تا ۵ عصر و در شش ماهه دوم سال از ساعت ۹ صبح تا ۴ عصر مجموعه آماده پذیرایی از بازدیدکنندگان است. از این‌رو، قبل از سفر، بهتر است با توجه به زمان مورد نظرتان، برنامه‌ریزی کنید و از بازدید بهترین لذت را ببرید.
آرامگاه فردوسی کجاست ؟
باغ آرامگاه فردوسی در شهر توس واقع شده و به عنوان یک مجموعه فرهنگی مهم شناخته می‌شود. این آرامگاه در فاصله حدود ۳۰ کیلومتری از شهر مشهد واقع شده است. محل قرارگیری این آرامگاه نزدیک به دو روستای طوس سفلی و اسلامیه است و همچنین به شهر تاریخی تابران و بقعه تاریخی هارونیه نیز نزدیک است. روستای تاریخی پاژ که محل زادگاه فردوسی است، نیز در فاصله ۲۰ کیلومتری شرقی از باغ آرامگاه فردوسی قرار دارد. این مکان‌های تاریخی در کنار هم، یک تجربه فرهنگی و تاریخی بسیار جذاب را برای بازدیدکنندگان ایجاد می‌کنند.
آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان مشهد، بخش توس، انتهای بلوار شاهنامه، بلوار بهارستان
برای رفتن به شاهنامه نیاز به وسیله نقلیه دارین.
